Αυτός που έχει ένα «γιατί» να ζήσει μπορεί να αντέξει σχεδόν κάθε «πως».

Αυτός που έχει ένα «γιατί» να ζήσει μπορεί να αντέξει σχεδόν κάθε «πως».

Στο συγκλονιστικό βιβλίο του Viktor Frankl “A man’s search for meaning” αφηγείται μεταξύ άλλων εμπειρίες από τα τρία χρόνια επιβίωσης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Theresienstadt, Auschwitz, Kaufering III, και Türkheim. Εκεί παρατήρησε πως οι κρατούμενοι που έτειναν να αντέχουν την απανθρωποποίηση, ήταν εκείνοι που περίμεναν να ξαναβρούν τους δικούς τους, είχαν αφήσει ένα έργο ζωής ημιτελές, ή είχαν μια βαθιά θρησκευτική πίστη πως όλο αυτό συμβαίνει για κάποιον λόγο. Από την άλλη εκείνοι που παραιτούνταν από τη ζωή, κάπνιζαν τα τσιγάρα τους (τα τσιγάρα ήταν ανταλλακτικό συνάλλαγμα, τα κάπνιζαν βέβαιοι πως δεν θα τα χρειαστούν). Στην υπαρξιακή θεωρία του Frankl και όχι μόνο, η απουσία νοήματος στη ζωή είναι επιεικώς δυσβάσταχτη. Οι άνθρωποι υπάρχουν σε έναν ανοιχτό διάλογο με τα δεδομένα της ζωής, τον θάνατο, την απομόνωση, την ελευθερία, και την έλλειψη δεδομένου νοήματος.

Ο θάνατος ρωτάει «πότε;»

Η απάντηση μπορεί να υπάρχει σε ένα μεγάλο εύρος από την άρνηση μέχρι τη νεύρωση, και να εκφράζεται με πολλούς τρόπους.

Λόγου χάριν, ο Όττο Ράνκ σχολίαζε πως μπορούμε να ζούμε μια ζωή σε αναβολή, μεταθέτοντας πράγματα στο μέλλον, μέσα στην άρνησή μας να ζήσουμε το παρόν. Μέσα στο παρόν άλλωστε, μπορεί να υπάρχει η μυστική αποδοχή πως ζούμε, ζούμε τώρα, και αναλαμβάνοντας την ευθύνη να ζήσουμε, αποδεχόμαστε και το χρέος να πεθάνουμε. Μέσα στην αναβολή της ζωής λοιπόν μπορεί να υπάρχει το άγχος του θανάτου.

Τι είναι όμως σημαντικό; Τι είναι ανούσιο, ποια μονοπάτια να αποφύγω και ποιος θα μου δώσει τη σοφία και τη συμβουλή που χρειάζομαι; Η αγωνία που μπορεί να συνοδέψει αυτές τις σκέψεις μπορεί να οδηγήσει σε μεταφορική παράλυση.

Πρόσφατα μιλούσα με μια φίλη, η οποία μου εξηγούσε πως ο άντρας της ήθελε να αρχίσει να διαβάζει. Είχε δυο βιβλία πάνω στο κομοδίνο του, τα οποία αδυνατούσε να συνεχίσει. Όντας άνθρωπος ευσυνείδητος και πεισματάρης έπρεπε να τελειώσει αυτό που ξεκίνησε, και απέρριπτε τις προτροπές της να βρει κάτι που του αρέσει πραγματικά. Ίσως η δυσκολία του να τα τελειώσει όμως δεν είχε να κάνει με τα βιβλία. Βιβλία κλασσικά, και εξαιρετικά. Ίσως να είχε να κάνει με το ό,τι δεν βάδιζε προς τα ‘κει που το σώμα του, η ενσώματή του υποκειμενική εμπειρία, που τίποτα δεν έχει να κάνει με την ποιότητα των βιβλίων, τον πρότρεπε να πάει. Που δεν ήταν προς το κομοδίνο του. Επειδή κάποια βιβλία, κάποιος συγκεκριμένος τρόπος ζωής, κάτι οτιδήποτε, δουλεύει για κάποιους, δεν σημαίνει πως θα δουλέψει για κάποιους άλλους. Συχνά οι εσωτερικές μας προτιμήσεις εκφράζονται από τις ενσώματες αισθήσεις μας.

Ikigai

Αυτός λοιπόν που βρίσκει τι δίνει νόημα στη ζωή του, τι τον κάνει χαρούμενο, τι της δίνει σκοπό, μπορεί με περισσότερη χάρη να υποφέρει την διαδικασία του να ζει, με ότι εκείνη κουβαλάει μαζί της.

Η διαδικασία του να ξανα-ανακαλύψουμε τι μας αρέσει, τι γεμίζει τις ζωές μας, θέλει θάρρος. Εξωτερικές κατευθύνσεις συχνά δεν βοηθούν, γιατί αυτό που δίνει νόημα σε έναν, είναι ανούσιο για άλλην. Ταυτόχρονα υπάρχει ανακούφιση στο να ακολουθήσουμε τον δρόμο του τάδε, ή την συμβουλή του δείνα, γιατί όταν δεν επιλέγουμε εμείς, φανταζόμαστε πως δεν θα έχουμε κι εμείς την ευθύνη του αποτελέσματος. Παραφράζοντας όμως τα λόγια του Χέμινγουεϊ, άμα το κάνεις καλά, για όλα φταις εσύ.